مطالب بیان شده در جلسه سیزدهم نقد اخباری 👆 👆 👆
كتاب سليم بن قيس الهلالي / ج2 / 621
الحديث العاشر[1] ….. ص : 620
الكافي (ط – الإسلامية) / ج1 / 62
تحف العقول / النص / 193
الغيبة للنعماني / النص / 76 / باب 4
الخصال / ج1 / 255
وسائل الشيعة / ج27 / 207 /
بحار الأنوار (ط – بيروت) / ج2 / 229
امیرالمؤمنین(ع) نیز که بعد از پیامبر(ص) حافظ سنت نبوى
و احکام اسلام بود، به شدت با جعل و تحریف حدیث مخالفت مى کرد. آن حضرت در خطبه ۲۱۰ نهج البلاغه درباره اقسام راویان حدیث، بهترین راویان و همچنین راویان دروغ پرداز زمان حضرت رسول(ص) ایراد سخن فرموده اند
و روش جرح و تعدیل احادیث و مجازات اخروى دروغ پردازى در حدیث را بیان فرموده اند
اقسام احادیث رواج یافته
نهج البلاغه خطبه ۲۱۰
إِن فِى أَیدِى الناسِ حَقا وَ بَاطِلا وَ صِدقا وَ کِذبا وَ ناسِخا
وَ مَنْسُوخا وَ عَامّا وَ خَاصّا وَ مُحْکَما وَ مُتَشابِها وَ حِفظا وَ وَهما
وَ لَقد کُذبَ عَلَى رَسولِ اللَّه(ص) عَلَى عَهْدِهِ حَتّى قَامِ خَطیبا فَقالَ مَنْ کَذَبَ عَلَى مُتَعَمدا فَلْیتبوا مَقْعَدَهُ مِنَ النّار
در میان احادیثى که در دسترس مردم قرار دارد،
هم حق وجود دارد و هم باطل، هم راست و هم دروغ،
هم ناسخ و هم منسوخ، هم عام و هم خاص، هم محکم
و هم متشابه و هم احادیثى که به درستى ضبط گردیده
و هم احادیثى که با ظن و گمان روایت شده است.
در روزگار پیامبر اکرم(ص) آن قدر دروغ به آن حضرت نسبت داده شد که ایشان ایستادند و خطابه ایراد فرمودند
که هر کس از روى عمد به من دروغ نسبت دهد،
جایگاه او پر از آتش است.
اقسام راویان حدیث
وَ إِنمَا أَتاکَ بِالحَدیثِ أَربَعَةُ رجال لَیْسَ لَهُمْ خَامِس…
همان افرادى که حدیث نقل مى کنند،
چهار دسته اند که پنجمى ندارند:
دسته اول «المنافقون…»
منافقان نفوذى اند که تظاهر به ایمان مى کنند و نقاب اسلام بر چهره دارند، نه از گناه مى ترسند و نه از آن دورى مى جویند و از روى عمد دروغ به پیامبر(ص) نسبت مى دهد
اگر مردم مى دانستند که او منافق دروغگوست، از او نمى پذیرفتند و گفتار دروغین او را تصدیق نمى کردند، اما از روى ناآگاهى مى گویند: او از اصحاب پیامبر است؛
رسول خدا را دیده و از او حدیث شنیده و از او گرفته است پس حدیث دروغین او را قبول مى کنند.
در صورتى که خداوند تو را از منافقان آن گونه که لازم بود، آگاه کرد و وصف آنان را براى تو بیان داشت
آنان پس از پیامبر باقى ماندند و پیشوایان گمراهى و دعوت کنندگان به آتش نزدیک شدند.
پس به آنان ولایت و حکومت بخشیدند و بر گردن مردم سوار گردیدند و به وسیله آنان به دنیا رسیدند. همانا مردم با سلاطین و دنیا هستند، مگر آن کس که خدا او را حفظ کند
دسته دوم مخطئون
رَجُلٌ سَمِعَ مِنْ رَسول اللَّه شَیئاً لَمْ یَحْفَظْهُ وَجههُ فَوَهِمَ فِیهِ وَ…
همان اهل خطا و اشتباه که همان مردمى اند که از پیامبر(ص) چیزى را شنیده اند، اما سخن آن حضرت را درست حفظ نکرده و با توهم چیزى را فرا گرفته اند. چنین شخصى از روى عمد دروغ نمى گوید بلکه آنچه در اختیار دارد روایت و به آن عمل مى کند و مى گوید من از پیامبر(ص)آن را شنیده ام
اگر مسلمانان مى دانستند که او اشتباه کرده و غیر واقعى پنداشته است، از او نمى پذیرفتند. خودش هم اگر آگاهى مى یافت که اشتباه کرده است، آن را رها مى کرد.
دسته سوم الجاهلون بالحدیث
رَجُلٌ ثَالِثٌ سَمِعَ مِنْ رَسُولِ اللَّهِ شَیْئاً یَأمُرُ بِهِ
ثُمَّ أَنَّهُ نَهَى عَنهُ وَ هُوَ لا یَعلَمُ أَو…
ناآگاهانى که حدیث شناس نیستند. کسى است که شنیده پیامبر(ص) به چیزى امر فرمود و سپس از آن نهى کرد و او آن نهى را نمى داند، یا شنید چیزى را که رسول خدا نهى کرد و بعد از آن امر کرده است و او این امر را نمى داند؛
یعنى نسخ شده را حفظ کرده است، ولى ناسخ را نمى داند. اگر بداند که حدیث او منسوخ است، ترکش مى کند و اگر مسلمانان هم مى دانستند که منسوخ است، ترکش مى کردند.
دسته چهارم الحُفاظُ الصادقون
همان حافظان صادقند کسى که نه به خدا دروغ مى بندد و نه به پیامبرش دروغ نسبت مى دهد. او دروغ را از ترس خدا و حرمت نگه داشتن از رسول خدا(ص) دشمن مى دارد.در آنچه از پیامبر(ص) شنیده، اشتباه نکرده بلکه آن را با تمام جوانبش حفظ کرده و آن چنان که شنیده بدون کم و کاست نقل کرده است
پس او ناسخ را دانسته و به آن عمل کرده است؛ منسوخ را نیز فهمیده و از آن دورى جسته است؛ خاص و عام، و محکم و متشابه را شناخته و هر کدام را در جاى خویش قرار داده است
این خطبه علاوه بر این که منشأ تعارض روایات را بیان
مى کند، لزوم تدبر در روایات و فهم صحیح از سقیم و واقعى از جعلى را نیز گوشزد مى نماید