نقد فرقه اخباری جلسه هفتم (معیارهای تشخیص احادیث جعلی)

موضوع : معیارهایی برای تشخیص احادیث جعلی
و معرفی چهره های مشهور متّهم به جعل

مطالب بیان شده در جلسه هفتم نقد اخباری👆 👆 👆

معیارهایی برای تشخیص احادیث موضوع ارائه شده
که برخی از آن معیارها عبارتند از:

1 مخالفت با قرآن،

2 مخالفت با عقل که رسول باطن است،

3 مخالفت با ضروری مذهب،

4 مخالفت با سنّت متواتر،

5 مخالفت با اجماع قطعی،

6 اعتراف واضع به جعل حدیث(مثل اعتراف «نوح بن ابی مریم مروزی» به ساختن احادیثی در فضایل سوره های قرآن(

7 رکاکت در ناحیه معنا یا الفاظ حدیث(غلط در الفاظ حدیث(

8 مخالفت حدیث با حسّ و مشاهده،

9 مخالفت حدیث با منقولات مسلّم تاریخ،

10 مخالفت حدیث با مقاصد و اهداف اصلی شارع.

البته گفتنی است که همه این معیارها احتیاج به توضیح
و بحث و بررسی دارد و اعمال آنها نیز محتاج
نظر افراد خبره در حوزه حدیث است.

معرفی چهره های مشهور متّهم به جعل
برخی از مهمترین چهره های جاعل حدیث
و دروغگویان و راویان اسرائیلیات.
هرچند برای ما ممکن نبود که تمام چهره های جاعل را معرفی کنیم،

1 – ابراهیم بن جریح الرهاوی
او از قول ابوهریره مرفوعا نقل می کند:
«المعدة حوض البدن والعروق الیها واردة….
الموضوعات، ابن جوزی، ج2، ص284؛ الکشف الحثیث، ص37

نکته: این مطلب یکی از نمونه های مخالفت برخی احادیث با علم است که مشکلات زیادی را برای مدافعان دین و دانشمندان علوم تجربی که می خواهند سازگاری و یاریگری علم و دین را اثبات کنند، به وجود می آورد و حربه ای به دست مخالفان دین می دهد تا احادیث را مخالف با علوم جدید بنمایانند.

2 – ابراهیم بن زکریا ابو اسحاق العجلی البصری المعلّم
ابن جوزی نقل می کند که او حدیثی را در مورد معاویه و پیامبر(ص) جعل کرده است
(اعطائه علیه السلام لمعاویه سفرجلا،
و فی حدیث آخر: ثلاث سفرجلات، و قال ألقی بهنّ فی الجنّه).

الموضوعات، ابن جوزی، ج2، ص22؛ الکشف الحثیث، ص39؛
میزان الاعتدال، چاپ اول، بیروت،
داراحیاء الکتب العربیة، 1382ه، ج1، ص31

تذکر: این یکی از مواردی است که جاعلان حدیث برای تثبیت خلافت بنی امیه اقدام به جعل حدیث نموده اند و موارد مشابه زیاد دارد که به برخی از آنها پس از این، اشاره خواهیم کرد.

3 – ابوالبختری القاضی( متوفی200 ه(
اتهام: جعل احادیث برای تقرب به سلاطین.
دلیل: او نزد هارون الرشید بود و هارون به کبوتر بازی علاقه داشت. در همین هنگام، شخصی کبوتری به هارون الرشید هدیه کرد.

ابوالبختری گفت: «عن النبی: لاسبق الاّ فی خفّ أو حافر أو جناح»(فزاد«جناح» و هی لفظة وضعها للرشید(
او کلمه«جناح» را به حدیث اضافه کرد تا کبوتربازی هارون را توجیه کند و بدین وسیله، جایزه ای گرانقدر از هارون گرفت.

هنگامی که ابوالبختری رفت، هارون دستور داد که کبوتر را کشتند و گفت به خدا قسم دانستم که او دروغ گفت. شخصی به هارون گفت: گناه کبوتر چیست؟ جواب داد: این کبوتر باعث شد تا بر پیامبر(ص) دروغ ببندد. أضواء علی السنة المحمّدیة، ص126

4 – ابو خالد عبدالملک بن عبدالعزیزبن جریح،
مشهور به ابن جریح الرومی (متوفی 150 ه(
اتهام: او جعل حدیث می کرده است و برخی مطالب مسیحیات را داخل حوزه معارف اسلامی می نموده و نیز تدلیس می کرده است

شرح حال: این شخص، رومی و در اصل، مسیحی بوده است.
گفته اند او با نود(90) زن، ازدواج متعه(موقّت) کرده است.
أضواء علی السنة المحمّدیة، ص189

ذهبی در«میزان الاعتدال» می گوید:
هفتاد زن را صیغه کرده و آن را جایز می دانسته است.
او در سال 150هجری از دنیا رفت
و بخاری نیز او را موثّق نمی دانست.

ذهبی می افزاید:
او از اعلام ثقات است؛ ولی عبداللّه بن احمدبن حنبل به نقل از پدرش گفته است که او توجّه نمی کرده که احادیث را از کجا می گیرد و برخی از احادیث او ساختگی است.
میزان الاعتدال، ذهبی(848ه)، ج1، ص659

آثار: از جمله مجعولات او حدیثی در فضیلت ابوبکر است که از پیامبر(ص) با واسطه نقل می کند که«رأیت لیلة اسری بی فی العرش فریدة خضراء فیها مکتوب بنور لا اله الا الله، محمد رسول اللّه، ابوبکر الصدیق
اللئالی المصنوعة، سیوطی(911ه)، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1417ه، ج1، ص272

از جمله مجعولات دیگر او، حدیث «اقعاده علی العرش»
(نشستن پیامبر ص بر روی عرش) است. این مطلب بعدها مورد اعتقاد ابوداوود، ابوجعفر دمشقی، اسحاق بن راهویه، ابراهیم حربی، عبدالله بن امام احمد، مروزی، بشرحافی و…
( تا پانزده نفر از علما) بوده است.
اللئالی المصنوعة، سیوطی ، به نقل از: بدائع الفوائد،
ابن قیم، ج4، ص39 40

و حتّی به طبری و مجاهد نسبت داده اند. ظاهرا این حدیث ساختگی بر اساس داستانی است که مسیحیان در مورد حضرت مسیح(ع) قائل اند که او در کنار خدا در عرش نشسته است.