مطالب بیان شده در جلسه پانزدهم خمس 👆 👆 👆
7 ***انفال : زمينهايى كه بدون جنگ در اختيار دولت اسلامى
قرار مىگرفت به ضميمه كوهها و جنگلها و غيره كه همگى از آنِ
رسول خدا و پس از آن از آنِ مقام امامت است.
انفال به حكم آيات قرآن، از آنِ خدا و رسول خدا انفال: 1
و بستگان پيامبر صلى الله عليه و آله (ذوى القربى) و يتيمان و مستمندان و در راه ماندگان از اين خاندان است. حشر: 7
امام در دورانى كه كليه انفال در اختيار دولتهاى غاصب اموى
و عباسى بود، براى رفع گرفتارى از شيعيان،
هر نوع تصرف و خريد و فروش انفال را تجويز كرده
و شيعيان را از آن معاف دانستهاند
و قسمت مهم انفال، اراضى و سرزمينهايى است كه بدون جنگ در اختيار دولت اسلامى قرار گرفته و سرزمينهاى موات و كوهها و درّهها و جنگلها است كه امام عليه السلام اين قسمت از سهم امامت را براى تسهيل امور زندگى شيعيان، معاف دانستهاند،
عن أبى سيّار مسمع بن عبدالملك عن الصادق عليه السلام، قلت له: أنا أحمل إليك المال كلّه؟ قال: يا أبا سيار! قد طيبناه لك، وحللناك منه فضمّ اليك مالك وكلّ ما كان فى أيدى شيعتنا من الأرض فهم فيه محلّلون ومحلّل لهم ذلك إلى أن يقوم قائمنا …
وسائل الشيعه، ج 6، ص 382، باب 4 از ابواب انفال، حديث 12
مسمع بن عبدالملك ملقّب به ابوسيار مىگويد: به امام صادق عليه السلام عرض كردم: من آنچه كه وظيفه دارم خدمت شما بياورم؟ حضرت پاسخ داد: ما آن را به تو بخشيديم نه تنها تو، بلكه آنچه از اراضى در اختيار شيعيان ما قرار گرفته، آنان در اين قسمت با كمال دلگرمى تصرف كنند و اين تحليل تا روز ظهور امام زمان عليه السلام برقرار است، آنگاه كه او آمد، ماليات اسلامى را از زمينهايى كه در دست آنان است، خواهد گرفت.
8 *** تحليل براى تنگدستان
برخى از روايات بخشيدن خمس، ناظر به زمان و افراد خاص است.
زمانى كه برخى از شيعيان در تنگدستى خاصّى به سر مىبردند،
امام عليه السلام اين گونه افراد كم درآمد را
از پرداخت خمس معاف كرد.
يونس بن يعقوب مىگويد: خدمت امام صادق عليه السلام بودم، مردى پارچه فروش بر او وارد شد و عرض كرد:
فدايت شوم در دست ما اموالى هست كه در آن حق شما نيز وجود دارد و ما در پرداخت آن كوتاهى كردهايم.
امام صادق عليه السلام به او چنين فرمود:
«ما أنصفناكم إن كلفناكم اليوم».
وسائل الشيعه، ج 6، باب 4 از ابواب انفال، حديث 6
ما اگر امروز شما را تكليف كنيم كه
آن را بپردازيد
با شما انصاف نورزيدهايم .
على بن مهزيار مىگويد: نامهاى را خواندم كه در آن مردى از امام جواد عليه السلام خواسته بود كه خمسى كه در خوردنىها و آشاميدنىها بر گردن او هست، حلال كند، امام عليه السلام در پاسخ نوشت: «من أعوزه شىء من حقّى فهو فى حلّ»
وسائل الشيعه، ج 6، باب 4 از ابواب انفال، حديث 2
«من أعوزه شىء من حقّى فهو فى حلّ»
؛ هر كس به خاطر تنگدستى نتواند
حق مرا بپردازد،
من او را حلال مىكنم.
9 *** تحليل مقطعى
برخى از روايات حاكى است تحليل خمس كاملًا مقطعى بوده
يعنى زمانى كه پرداخت خمس و صرف آن در مصارفش
با مشكلات خاصّى همراه بود.
اينك به دو شاهد در اين زمينه كه نشان مىدهد «تحليل» (بخشودگى) مربوط به زمان خاصى بوده،
امام صادق عليه السلام در حالى كه آيه خمس را چنين تفسير مىكند: الكافي ج1، ص: 544
هِيَ وَ اللَّهِ الْإِفَادَةُ يَوْماً بِيَوْمٍ إِلَّا أَنَّ أَبِي جَعَلَ شِيعَتَهُ فِي حِلٍّ لِيَزْكُوا.
؛ «به خدا سوگند مقصود از غنيمت درآمدهاى روزانه افراد است، ولى پدرم شيعيان را در اين قسمت معاف كرده
تا اموال آنان از حرام پاك گردد
اين جمله حاكى از آن است كه تحليل، مربوط به برهه خاصّى وزمان خاصى بوده است، وشايد در زمان امام باقر عليه السلام رسانيدن خمس به حضرت، يا صرف آن در مواردش با مشكلاتى روبرو بوده و حضرت آنان را از پرداخت خمس معاف دانسته است،
ولى در عين حال، امام صادق عليه السلام ايشان را معاف نشمرده
و به تفسير آيه پرداخته است